Глобал чип танқислиги: сабаблар ва оқибатлар

2020 йилда бошланган дунё бўйича яримўтказгичлар етишмовчилиги дунёнинг гигант автомобиль ва маиший техника ишлаб чиқарувчиларини қийин аҳволга солиб қўймоқда.

Бугунги кунда миллионлаб маҳсулотлар - автомобиллар, кир ювиш машиналари, смартфонлар ва бошқалар - яримўтказгичлар деб номланувчи компьютер чипларига таянади. Ва ҳозирда улар саноат талабини қондириш учун этарли эмас. Натижада кўплаб маҳсулотлар этишмаяпти. PS5 ўйин консолини сотиб олиш деярли имконсиз бўлиб қолди. Toyota, Ford ва Volvo ўз заводларида ишлаб чиқаришни секинлаштириши ёки вақтинча тўхтатиши керак бўлди. Смартфон ишлаб чиқарувчилари ҳам ёмон аҳволдалар, Apple бу камчилик iPhone сотувига таъсир қилиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирди.   Баъзи харидорлар бу муаммоларни аллақачон пайқашган. Эски автомашиналар савдоси минглаб индивидуал чиплар билан тўлдирилган янги транспорт воситалари этишмаётганлиги сабабли ошди.

Бу ҳолат бир неча ой эмас, балки йиллар давомида ривожланиб келмоқда.

Gartner таҳлилчиси Корай Коусенинг айтишича, пандемиядан олдин чип саноатига дуч келадиган босимлар орасида талабнинг ошиши 5Gнинг ошиши ва АҚШнинг Huaweiга яримўтказгичлар ва бошқа технологияларни сотишнинг олдини олиш тўғрисидаги қарори бўлган. АҚШдан ташқаридаги чип ишлаб чиқарувчилар тезда Хитой фирмасининг буюртмаларига тўлиб кетишди.Ишлаб чиқаришдаги бошқа мураккабликлар ҳам маълум компонентларни этказиб беришга тўсқинлик қилди.

COVID-19 пандемияси таъминот занжирлари ва логистика соҳасидаги узилишларни келтириб чиқарди, бу эса баъзи мамлакатларнинг уйда қолиш иқтисодиётига ўтиши туфайли шахсий компьютерларга бўлган глобал талабнинг 13 фоизга ошишига олиб келди. Пандемиянинг Жанубий Корея ва Тайванда яримўтказгичлар ишлаб чиқаришга таъсири танқисликнинг сабаби сифатида кўрсатилди, чунки этказиб беришнинг чекланганлиги консол ўйинлари ва автомобилсозлик саноатига таъсир кўрсатди.

Ҳайдовчиларга ёрдам бериш тизимлари ва двигателларни компьютер бошқаруви учун чиплардан фойдаланадиган автомобилсозлик саноати энг кўп зарар кўрди ва кўплаб автомобиль компаниялари ишлаб чиқаришни қисқартиришга мажбур бўлган.

Ўтган йили технология гиганти  чип танқислиги сабабли iPhone12 сотувини икки ойга кечиктиришга мажбур бўлди.

Чип сотиб олувчи ва чиплар ишлаб чиқарувчи дунёдаги иккинчи йирик Самсунг, март ойида, унинг этишмаслиги туфайли смартфонини сотувини кейинга қолдиришга тўғри келиши мумкинлигини айтди.

«Яримўтказгичли таъминот занжири, албатта, рақамли иқтисодиётнинг асоси ва шубҳасиз, рақамли иқтисодиётнинг энг муҳим қисми», - деди Мирабауднинг медиа ва технология бўйича таҳлилчиси Неил Кемплинг Euronews телеканалига.

Xулоса, гаджетлар ва машиналар қимматлашадими?
Қисқа жавоб - ҳа.