Мотор мойи ҳақида керакли бўлган барча тавсиялар

Мотор мойининг тўғри танланиши ички ёниш двигателларини узоқ муддат ишлашига боғлиқдир. Мой двигател деталларининг ҳаракатланишини ва бир-бирига ишқаланишини мойлаб туради, шунга мувофиқ уни термик, механик ва кимёвий таъсирлардан ҳимоялайди.

Мотор мойини айнан сизнинг автомобилингизнинг эксплуатацияси бўйича китобида кўрсатилган авто ишлаб чиқарилиши тавсиялари бўйича қат’ий танлаш керак. Агар сизда автомобил эксплуатацияси бўйича китоб йўқ бўлса, у ҳолда мойнинг зарур катталикларини марканинг расмий вакиллари ёки сизнинг автомобилингиз учун заҳира қисмларни расмий та’минловчилардан билиб олишингиз мумкин. Аммо эсда тутинг, мойлар автомобил маркаси бўйича эмас, балки двигател бўйича танланади. Битта ишлаб чиқарувчи ўзининг автомобил маркаларида ҳар хил двигателлардан фойдаланиши мумкин.

Мотор мойлари тури (кимёвий таркиби), САЕ қайишқоқлик синфи, АПИ ва АCЕА присадкалари танлови, авто ишлаб чиқарувчилар рухсати бўйича фарқланади.

Мойли асоснинг кимёвий таркиби

Синтетик мотор мойи – кимёвий реаксилар йўли билан олинган субстансия. Бошқа турдаги мойлардан фарқли синтетик мой ташқи факторлар та’сирига тушмайди ва узоқ вақт ишлатилганда ўзгармай қолади. Бошида, синтетик мотор мойи фақат авиацияда қўлланилган, чунки турғун синтез музламайди ва чегаравий ҳароратларда қизиб кетмайди ва ҳаттоки ҳар қандай ўзгарувчан шароитларда турғун ишни та’минлашга қодирдир. Ҳозир уни автопромда ишлатилади, аммо синтетик мойлар нархи бошқа мойлар нархидан баландроқ. Синтез кўп юрадиган двигателлар учун тўғри келмайди. Агар сиз яшаётган регионга ҳарорат -15°C дан паст бўлса, сиз зарурий параметрли ярим синтетик ёки минерал мойни танлашингиз мумкин. Фақат уларни синтетик мойдан тез-тез алмаштиришга тўғри келади.

Ярим синтетик мойлар – бу таркибига синтетик приставкалар (30%) кирувчи минерал мой (70%). У минерал мойдан яхшироқ. Нарх ҳам сифатга мос келади. Ярим синтетик мой синтетик мой сарфланиши ошиб кетганда замонавий двигателларга қуйилади. Синтетик мой алмаштирилганда зарур параметрларга эга ярим синтетик мойлар орасидан минерал мойлар орасидан танланиши эҳтимолдир.

Минерал мой – нефтни юқори ҳароратда қайта ишлов берилиши билан олинган энг эришимли мотор мойидир. Бошқа мойлардан қайишқоқлиги билан фарқланиб туради. 150 000 км дан ошиқ юрадиган автомобиллар учун тўғри келади. Ҳар бир 10 000 кмда алмаштирилишга муҳтож. Юқори ҳароратга турғун эмас.

Ювиш мойи двигател ва бошқа мойланувчи деталларни ювиш ва мойлаш учун ишлатилади. Мотор мойи маркаси, ишлаб чиқарувчи, қайишқоқлик ёки тури ўзгартирилганда мотор ювилади. Моторни сифациз ёқилғи, антифриз ёки мойдан, ҳамда силиндрлар блоги каллачасининг ҳар қандай очилганидан сўнг тозаланади. Ювиш мойининг ишлатиш муддати: битта қуйиш.

 
САЕ қайишқоқлик синфи

Мойнинг қайишқоқлиги – бу, оддий тил билан айтганда, мойнинг мотор деталларини мойлашга ва ҳарорат ўзгарганда уларнинг юзида қолиш қобилиятга эгалиги.

«САЕ» – бу қайишқоқлик бўйича мотор мойи синфланишини ишлаб чиққан автомобил муҳандисларининг америка ассоциацияси аббревиатураси.
Мотор мойи этикеткасида ёки характеристикасида САЕ аббревиатурасидан кейин бир нечта рақамлар келади. Улар орасида W ҳарфи туради. У мотор мойининг барча сезонларига мос келишини белдиради.

Барча "сезон"лик мотор мойи – ҳарорат ўзгарганда қайишқоқлгини ўзгартирмайди. Белгиси: САЕ 5W-30, САЕ 10W-40, САЕ 15W-40, САЕ 20W-50.

Белгидаги бирини рақам паст ҳароратли қайишқоқликни белгилайди. Бу рақамдан 40 ни олиб ташлаш керак ва сиз ушбу мойнинг минимал ҳароратини оласиз. Масалан, САЕ 5W-30 мойи билан двигател -35°C (5 - 40 = -35) дан паст ҳароратда муаммосиз юргизилади.

W ҳарфидан сўнг келувчи иккинчи сон тескариси юқори ҳароратли қайишқоқликни англатади. Мустақил бу сонни аниқлаш мумкин эмас. Бир нарса маълумки: бу сон қанчалик катта бўлса юқори ҳарорат шароитида мойнинг қайишқоқлиги юқори бўлади. 

Сизнинг автомобилингиз учун юқори ҳарорат қайишқоқлиги кўрсаткичи тўғри келишини фақатгина автомобилингизни ишлаб чиқарувчи билади. Сизнинг моторингиз учун барча зарурий кўрсаткичлар сотиб олиш вақтида автомобилингизга илова қилинувчи эксплуатация бўйича китобда ёзиб кўрсатилган.

Ёзги мотор мойи – қишгидан қуюқроқ. Юқори ҳароратларда яхши мойлайди, паст ҳароратларда эса – қуйилиб қолади ва мойлашдан тўҳтайди. Белгиси: САЕ 30, САЕ 40, САЕ 50.

Қишки мотор мойи – кам қуюқ, қайишқоқ эмас. Иссиқликдан суюқ бўлиб қолади, мойлашга қодир эмас. Белгиси: САЕ 5W, САЕ 10W, САЕ 15W, САЕ 20W.

АПИ ва АCЕА присадкалар тўплами

Мотор мойи – бу мой ва присадка аралашмаси. Мойнинг ўзи мойли ва мойлашга қодир; аммо унинг ҳароратга ва бошқа шароитларга турғунлиги, унинг шу шароитларда двигателни самарали ҳимоялаш усули каби унинг таркибига кирувчи присадкалар тўпламини аниқлаб беради. Присадкалар қайишқоқ-қуйилтирувчи, емирилишга қарши, антиокисловчи ва бошқача бўлади. Ҳар бир двигател, бензинли ёки дизел бўлишидан қатъий назар мотор мойи таркибида махсус присадкалар тўпламини талаб этади. Шунинг учун, мотор мойлари двигателлар сингари бензинли ва дизеллиларга тоифаланади.

Америка нефт институти (АПИ) мойларни қуйидаги кўринишда синфлайди: “С” – бензинли двигател учун мотор мойи, “С” эса – дизел учун. “С” ва “С” дан келувчи сонлар ва ҳарфлар двигател ишлаб чиқарилган йилни кўрсатади. Иккала турдаги двигателлар учун ишлатилиши мумкин бўлган мотор мойлари ҳам учраб туради. Универсал мотор мойининг белгиланиш мисоли: АПИ СЖ/Cф-4.

“АCЕА” – бу европа ишлаб чиқарувчилари ассоциацияси аббревиатураси. Мойларни Европа синфланиши ҳам ҳарфлар ва сонлар билан ёзилади. Ҳарфлар (А, Б, С, Э) двигател турини билдиради, сонлар эса (1дан 5 гача) мойни тавсифлайди. Сон қанчалик баланд бўлса, мой шунчалик сифатли бўлади. Янги “С” синфига мансуб мойлар Эуро-4 тутун газлар экология бўйича қаттиқ талабларга мос келади.

*Авто ишлаб чиқариши жойида турмайди ва доимо ривожланади, шунинг учун мойлар синфи янгилари билан тўлдириб борилиши мумкин. 

Дизел двигателлар учун

Бензин двигателлар учун

Авто ишлаб чиқарувчиларнинг рухсатномалари

Мотор мойи автомобил маркаси бўйича эмас тайинланган двигател учун танланади. Ҳар бир двигател учун авто ишлаб чиқарувчи шахсий стандартлар ва талабларни ишлаб чиқади, кейин эса мотор мойи тайёрловчилар томонидан амалга оширилади. Синовдан муваффақиятли ўтгандан сўнг, мой тайёрловчилар мой этикеткасида автомобил маркаси ва двигател турини кўрсатишга ҳуқуқ берувчи сертификат кўринишида рухсат (допуск) олишади. Этикеткадаги ҳар бир рухсат, ушбу мой стандартларга ва кўрсатилган двигател маркаси талабларига мувофиқ келишини кўрсатиб беради. Барибир, бундай ҳаракатлар кўпчилик даражада мой бренди рекламаси мақсадида амалга оширилади. Шунинг учун, биринчи галда, сизнинг автомобилингизнинг эксплуатация бўйича китобида авто ишлаб чиқарувчи томонидан ёзилган мотор мойи учун стандартлар ва талабларга диққатни қаратиш керак бўлади.

Мотор мойлари брендларига таалуқли эса, унда замонавий бозор ишлаб чиқарувчи давлатлар, стандартлар, нархлар ва сифатларнинг катта танловини тақдим этади. Асосийси, қалбакисини сотиб олмаслик. Канистра ва қопқоқ шаффоф бўлмаслиги керак, бренднинг фирма белгилари ва қийшиқ уланишсиз бажарилган бўлиши керак. Ишлаб чиқариш санаси канистрага урилган – ёпиштирилмаган ва ўчирилмаган бўлиши керак.

Яхши ёки ёмон мой деган тушунча бўлмайди (агар у қалбаки бўлмаса, албатта). Сизнинг мотор мойингиз сизнинг двигателингиз эксплуатацияси бўйича китобда кўрсатилган критерияларга мувофиқ мойдир. Янги двигателлар ёки катта юришли двигателларга нисбатан эса юқорида кўрсатилган тавсияларга мувофиқ мотор мойини танланг.